ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ՊԱԿԱՍ ԵՎ ԳԵՐԱԿՏԻՎՈՒԹՅՈՒՆ
Այս երեխաները դժվարությամբ են հարմարվում շրջապատին և իրենց անցանկալի վարքի պատճառով հիմնականում չեն ընդունվում շրջապատի, մասնավորոպես հասակակիցների շրջանում: Այս համախտանիշն ունեցող երեխաները ի վիճակի չեն կամ չեն ցանկանում կառավարել իրենց զգացմունքները: Նրանց համար դժվար է լինել հանգիստ և կենտրոնացած: Նրանք մշտապես մի զբաղմունքից անցնում են մյուսին: Հաճախ մանկավարժների հետ զրույցներում գերակտիվ երեխաների մայրերը նշում են, որ խաղի ժամանակ իրենց երեխաները մտնում են կոնֆլիկտի մեջ և ցուցաբերում են ագրեսիվություն: Այս ամենը բարդացնում է ուշադրության պակաս և գերակտիվություն ունեցող երեխայի հարաբերությունները հասակակիցների հետ: Արագաշարժ, իմպուլսիվ այս երեխաները դժվարանում են իրենց պահել այնպես, ինչպես ընդունված է, այդ իսկ պատճառով նրանք երբեմն մանկավարժների և նույնիսկ ծնողների համար դառնում են «անհարմար» երեխաներ: Ցուցիչներ, որոնք կարող են վկայել երեխայի մոտ ուշադրության պակասի և գերակտիվության առկայության մասին՝ 1. Անհետևողական են, նրանց համար դժվար է երկար ժամանակ կենտրոնացնել ուշադրությունը: 2. Չեն լսում, երբ դիմում են իրենց: 3. Մեծ ոգևորությամբ սկսում են գործը կամ առաջադրանքը, բայց այդպես էլ չեն ավարտում այն:
- Կազմակերպչական աշխատանքներում հանդիպում են դժվարությունների: 5. Հաճախ կորցնում են իրերը: 6. Խուսափում են ձանձրալի և մտավոր լարվածություն պահանջող առաջադրանքներից: 7. Մոռացկոտություն են դրսևորում: Անընդհատ շուռումուռ են գալիս: Անհանգստության նախանշաններ են ցուցաբերում (մատներով թմբկահարում են, շարժվում են աթոռին նստած): Շատ ավելի քիչ են քնում, քան մյուս երեխաները, նույնիսկ վաղ մանկական տարիքում: Շատախոսում են:
Իմպուլսիվություն են ցուցաբերում, սկսում են պատասխանել` մինչև վերջ հարցը չլսելով: Վատ են կենտրոնացնում ուշադրությունը: Ի վիճակի չեն սպասել իրենց հերթին, հաճախ են ընդհատում, միջամտում ուրիշներին: Առաջադրանքները կատարելիս իրենց պահում են տարբեր կերպ (որոշ պարապմունքների ժամանակ հանգիստ են, որոշների ժամանակ` ոչ): Անկախ այս հանգամանքից՝ ուշադրության պակաս և գերակտիվություն ունեցող երեխաների հետ մանկավարժական աշխատանքների արդյունավետ կազմակերպման համար անհրաժեշտ է հաշվի առնել հետևյալ քայլերը՝
- խուսափեք միաժամանակ մեծ թվով հրահանգներ և առաջադրանքներ ներկայացնելուց։
- Հրահանգները, առաջադրանքները ներկայացրեք հերթականությամբ։
- Ավելի շատ ժամանակ տրամադրեք առաջադրանքն ավարտելուն։
- Առաջադրանքները բաժանեք փոքր մասերի։
- Օգտագործեք վայրկենաչափ։
- Սահմանեք նպատակներ և միասին քննարկեք քայլերն ու դրանց հաջորդականությունը։
- Երեխայի հետ միասին սահմանեք պարզ կանոններ, դրանք երեխային հասանելի դարձնելու նպատակով օգտագործեք նկարներ։
- Երեխային նկատեք հատկապես այն պահերին, երբ նա ցանկալի վարք է դրսևորում և խրախուսեք նրան:
- Օգտագործեք խաղային իրավիճակները բարդ իրավիճակները հաղթահարելու, դրական վարքի ձևեր մոդելավորելու նպատակով:
- Աշխատեք երեխային հնարավորինս զերծ պահել զգայական գերբեռնումից, ավելորդ գրգռիչներից, շեղող ազդակների ազդեցությունից։
- Պարապմունքների ընթացքում երեխայի համար ընտրեք այնպիսի տեղ, որ նա ձեր տեսադաշտում լինի:
- Խմբում կիրառեք տարբեր միջոցներ ոչ խոսքային ուղղորդումներ կատարելու նպատակով, օրինակ՝ գունավոր քարտեր (յուրաքանչյուր գույն ունի իր նշանակությունը, օրինակ՝ լռության գույնը սպիտակն է և այլն), դափ, զանգ։
- Օգտագործեք ոչ խոսքային հաղորդակցման միջոցներ (հայացք, ժեստ, դիմախաղ) իր վարքի կարգավորման անհրաժեշտության մասին երեխային հուշելու և ցանկալի վարքը խրախուսելու համար։
- Հստակ ու պարզ բացատրեք արարքների հետևանքները։
- Ակտիվությունը սպառելու եղանակներ գտեք։
Հոգեբանական աջակցության և մանկավարժական գործընթացի բոլոր փուլերում անհրաժեշտ է համագործակցել ծնողների հետ: Ուշադրության պակաս և գերակտիվություն ունեցող երեխաների հոգեբանական աջակցության գործիքակազմում ուրույն տեղ են զբաղեցնում խաղերը, խաղային վարժություններն ու խաղային թերապիան, շատ օգտակար է նաև սպորտով զբաղվելը:
Աննա Ավետիսյան /մանկավարժ/